Πως τα παιδιά θα χτίσουν κοινωνικές δεξιότητες

Κάθε γονιός ενός νηπίου γνωρίζει πόσο δύσκολο είναι κάποιες φορές να διδάξει στο παιδί του κοινωνικές δεξιότητες. Αυτό συμβαίνει γιατί ενώ τα παιδιά θέλουν να έχουν φιλικές και χαρούμενες συνδιαλλαγές με άλλους, μπαίνουν στην μέση οι φοβίες τους και οι έντονες επιθυμίες,
τις οποίες δυσκολεύονται να τιθασεύσουν. Αρχίζουν λοιπόν να τους κατακλύζουν σκέψεις τύπου “θα προλάβω να πάρω πρώτος/η την μπάλα; θα μου αρπάξει ο/η φίλος/η μου το κουκλάκι μου;”. Είτε έχετε ένα παιδί που είναι πιο συνεσταλμένο ή που είναι περισσότερο εξωστρεφές η κοινωνικοποίηση αποτελεί ένα σημαντικό κομμάτι της ανάπτυξης.

Όταν το παιδί κλείνει τον πρώτο χρόνο της ζωής του, βλέπουμε οτι έχει ξεκινήσει ήδη την βασική επικοινωνία, για να εκφράσει δηλαδή τις προθέσεις του θα δείξει με το δάχτυλο και θα βγάλει διάφορους ήχους. Είναι σημαντικό σε αυτό το στάδιο να αλληλεπιδρούμε με το παιδί καθώς αναγνωρίζουμε ό,τι μας δείχνει και να του δείχνουμε κι εμείς με τη σειρά μας και άλλα πράγματα. Κατά την ηλικία αυτή ακόμη βλέπουμε οτι τα παιδιά αναγνωρίζουν οικεία πρόσωπα και ανταποκρίνονται σε αυτά αναλόγως. Κάτι άλλο που παρατηρούμε στα μικρά παιδιά είναι οτι προβάλλουν την επιθυμία τους να παίξουν με κάποιον όταν του πηγαίνουν ένα συγκεκριμένο παιχνίδι και σταδιακά αρχίζουν να μαθαίνουν να περιμένουν την σειρά τους αλλά δεν πρέπει να έχουμε υψηλές προσδοκίες σε αυτό το στάδιο.

Κατά τον δεύτερο χρόνο της ζωής του βλέπουμε οτι το παιδί αρχίζει και αλληλεπιδρά περισσότερο με τους γύρω του και μπορεί να παίξει παράλληλα με κάποιο άλλο παιδί. Μπορεί να σας φαίνεται ανούσιο να καλείτε παιδιά στο σπίτι αφού δεν παίζουν ακόμα συνεργατικά είναι όμως πολύ σημαντικό για την ανάπτυξη του παιδιού να ενισχύουμε κάθε στάδιο παιχνιδιού. Σε αυτή την ηλικία αρχίζουν τα παιδιά να διεκδικούν και τα παιχνίδια τους και η κοινωνική τους συμπεριφορά αντανακλά τον εγωκεντρικό τρόπο σκέψης τους καθώς η συμπεριφορά τους καθοδηγείται κυρίως από τις επιθυμίες τους. Σταδιακά παρατηρούμε οτι αρχίζουν τα παιδιά να απολαμβάνουν την παρέα και άλλων πέραν της μαμάς και του μπαμπά. Κάποια παιδιά βέβαια μπορεί να μην αισθάνονται άνετα με άλλους κι ας μην βιαστούμε να τα χαρακτηρίσουμε ντροπαλά καθώς είναι φυσιολογικό σε αυτό το στάδιο να χρειάζονται χρόνο για να προσαρμοστούν σε μια νέα συνθήκη.

Στα 3 τους χρόνια αρχίζουν πολλά παιδιά να συνεργάζονται με άλλα κατά το παιχνίδι, αναζητούν παρέα αλλά χρειάζονται ακόμα καθοδήγηση σε διάφορες κοινωνικές περιστάσεις. Το να μοιράζονται παιχνίδια παραμένει δύσκολο σε αυτή την ηλικία αλλά αρχίζουν τα παιδιά να κατανοούν τον συμβιβασμό και τον σεβασμό. Ακόμα φυσικά μαθαίνουν πολλά από εσάς οπότε χρειάζεται να συζητάτε για τα διαφορετικά συναισθήματα ακόμα και στους χαρακτήρες στην τηλεόραση ή στα βιβλία (π.χ. Αν παρακολουθεί το παιδί παιδικά δοκιμάστε να κλείσετε τον ήχο της tv και να μαντεύετε, «διαβάζοντας» τις εκφράσεις των χαρακτήρων, τί λένε και τί αισθάνονται). Με αυτόν τον τρόπο θα βοηθήσετε το παιδί σας να αναγνωρίσει τόσο τα δικά του συναισθήματα όσο και αυτά των άλλων και θα ενισχύσετε την ικανότητα του για ενσυναίσθηση. Καθώς λοιπόν πλησιάζει τα 4 θα δείτε οτι απολαμβάνει όλο και περισσότερο την παρέα άλλων παιδιών και γι’αυτό λένε οτι αυτή η ηλικία θεωρείται καλή για να ξεκινήσει το παιδί μια αθλητική δραστηριότητα. Σταδιακά βλέπουμε τα παιδιά σε αυτή την ηλικία να γίνονται και πιο ανεξάρτητα και να δείχνουν μεγαλύτερη τρυφερότητα όταν βλέπουν κάποιον αναστατωμένο. Συνοπτικά λοιπόν παρατηρούμε οτι αρχικά για να ενισχύσουμε τις κοινωνικές δεξιότητες του παιδιού χρειάζεται να το βοηθήσουμε να διαχειριστεί τα συναισθήματα του, μετά καλό είναι να το βοηθήσουμε να αναπτύξει την ικανότητα για ενσυναίσθηση και στη συνέχεια να το βοηθήσουμε να μάθει να εκφράζει τις ανάγκες του και τα συναισθήματα του με λειτουργικό τρόπο. Πώς μπορούμε όμως να συμβάλουμε εμείς με τον τρόπο μας;

Ενσυναίσθηση και επεξήγηση

Τα παιδιά στα οποία συμπεριφέρονται οι γονείς τους με ενσυναίσθηση είναι και αυτά που αναπτύσσουν νωρίτερα την ικανότητα να δείξουν τα ίδια ενσυναίσθηση σε άλλους. Κάτι ακόμη που είναι σημαντικό είναι να επιβραβεύουμε τις θετικές συμπεριφορές εξηγώντας παράλληλα σε τί μας ωφελούν. Για παράδειγμα, όταν το παιδί περιμένει τη σειρά του και δίνει το παιχνίδι στον φίλο του μπορούμε να αναγνωρίσουμε την χαρά του παιδιού που πήρε το παιχνίδι.

Παρατηρώ και καθοδηγώ

Καλό είναι όταν καλεί ένας γονιός μικρά παιδιά για παιχνίδι να τα παρακολουθεί γιατί μπορεί να κατακλυστούν από έντονα συναισθήματα και να χτυπήσουν το ένα το άλλο. Αν είστε κοντά μπορείτε να τα καθοδηγήσετε με τον τρόπο σας ώστε να μην χρειάζεται να χειροδικήσουν μελλοντικά σε αντίστοιχη περίσταση. Ακόμη καλό είναι να μην πιέζετε το παιδί να μοιραστεί αλλά να ενισχύσετε την εναλλαγή σειράς. Να έχετε στο μυαλό σας οτι δεν βοηθάει να αρπάζετε το παιχνίδι για να το δώσετε στο άλλο παιδί, καλύτερο είναι να το προετοιμάσετε και να το δώσει μόνο του. Μάλιστα μπορείτε να βοηθήσετε το παιδί να «αντέξει» την αναμονή μέχρι να έρθει και πάλι η σειρά του με το να εκφράζετε τα συναισθήματα του. Σε περίπτωση που το παιδί σας αρπάζει συστηματικά παιχνίδια από άλλο παιδάκι κι εκείνο δεν διαμαρτύρεται μπορείτε να μεσολαβήσετε και να ρωτήσετε το άλλο παιδί αν έχει τελειώσει με το συγκεκριμένο παιχνίδι. Αν ναι, έχει καλώς αλλιώς θα εξηγήσετε στο παιδί σας οτι το άλλο παιδάκι ακόμα παίζει με το συγκεκριμένο παιχνίδι και οτι μόλις τελειώσει θα του το δώσει. Θα μπορούσατε μάλιστα να του προτείνετε να ασχοληθεί στο μεταξύ με κάτι άλλο σχετικό, π.χ. να φτιάξει με τα lego ένα τουνελ για να μπαίνει το αυτοκινητάκι που διεκδικεί.

Όταν το παιδί μου δεν διεκδικεί

Όταν ένα παιδί υποχωρεί συχνά και δεν αντιδράει όταν του παίρνουν κάτι μπορούμε να το βοηθήσουμε να γίνει πιο αποφασιστικό. Εξασκηθείτε στο σπίτι με role play και κάντε πρόβα τί θα μπορούσε να πει το αρκουδάκι στο λιοντάρι που του παίρνει την μπάλα.

Συζητάω και βάζω όρια

Όπως ίσως γνωρίζετε η συζήτηση με το παιδί είναι άκρως σημαντική και η προετοιμασία επίσης. Πριν έρθουν παιδιά στο σπίτι για να παίξουν μπορείτε να συζητήσετε ποιά παιχνίδια θα μαζέψετε για να μην τα πειράξουν τα άλλα παιδιά. Σημαντικό είναι επίσης να βάζουμε όρια σε σχέση με την σωματική επίθεση. Μπορούμε να δείξουμε στο παιδί εναλλακτικές όταν θυμώνει και να το βοηθήσουμε να τις επιδείξει και την στιγμή εκείνη. Να θυμάστε οτι πολλές φορές πίσω από τον θυμό κρύβονται και άλλα συναισθήματα και είναι σημαντικό και για το παιδί να καταλάβει τί το οδηγεί σε συγκεκριμένες αρνητικές συμπεριφορές.

Της Κρίστης Πόππη Διδάκτωρ Παιδοψυχολογίας στο eimaimama.gr