Η σωματική τιμωρία θρυμματίζει  τις ψυχές των παιδιών

…πάρε μια σφαλιάρα…. θα σου δώσω μια ανάποδη…. θα  στο βγάλω το αυτί….. τώρα θα φας της χρονιάς σου…… θα σε σπάσω στο ξύλο….. άρπατην για να βάλεις μυαλό…… θα στο βγάλω το μαλλί τρίχα τρίχα…

Καθημερινά  μεγάλος αριθμός παιδιών  έρχονται αντιμέτωπα με τέτοιου είδους καταστάσεις προκαλούμενες από τους ίδιους τους γονείς τους . Άραγε αναλογιζόμαστε καθόλου τον πόνο (σωματικό και ψυχικό) των παιδιών αυτών; Μήπως έχουμε την αίσθηση ότι
τα παιδιά είναι μικρογραφίες ανθρώπων με λιγότερα ανθρώπινα δικαιώματα; Για ποιο λόγο να υφίστανται τις συνέπειες της σωματικής τιμωρίας ; Aς αναρωτηθούμε

 Τι είναι σωματική τιμωρία ;

Ως σωματική τιμωρία νοείται κάθε πράξη που προκαλεί πόνο ή  σωματική δυσφορία σε ανήλικο με απώτερο στόχο  το σωφρονισμό, την πειθαρχία ή τον έλεγχο της συμπεριφοράς του.

Μορφές σωματικής τιμωρίας

Το χτύπημα με το χέρι ή με αντικείμενο σε οποιοδήποτε μέρος του σώματος, το τράβηγμα (του αυτιού, των μαλλιών), το δάγκωμα ,το σπρώξιμο, το ταρακούνημα είναι βασικές  μορφές  σωματικής τιμωρίας.

Η σωματική  τιμωρία δεν ωφελεί

Οι συνέπειες της σωματικής τιμωρίας για την ψυχοκοινωνική ανάπτυξη του παιδιού είναι σύμφωνα με τη διεθνή βιβλιογραφία απλά καταστροφικές. Θα λέγαμε πως η χρήση της συντρίβει , θρυμματίζει τις ψυχές των παιδιών.

Για τα παιδιά που έχουν υποστεί σωματική βία, τα ερευνητικά δεδομένα κάνουν λόγο για αυξημένες πιθανότητες εκδήλωσης   ( από την πλευρά τους ):

• Έντονης δυσκολίας  στις διαπροσωπικές σχέσεις εκφραζόμενης είτε με απόσυρση ή με επιθετικότητα, χρήσης βίας και αντικοινωνικής συμπεριφοράς με παραβίαση των ηθικών κανόνων και του νομικού πλαισίου, συναισθηματικών προβλημάτων (με μειωμένη αυτοεκτίμηση, θλίψη, απάθεια, αυτοκτονικές τάσεις, χρήση ουσιών), χαμηλής σχολικής επίδοσης (με πιθανή εμφάνιση  μαθησιακών δυσκολιών).

Τα παιδιά, ως γνωστόν εξαρτώνται και καθοδηγούνται από τους γονείς προς την ανάπτυξη και την ωριμότητα. Οι γονείς αποτελούν το πρότυπο που τα παιδιά μιμούνται και ακολουθούν.Η  χρήση βίας λοιπόν(μέσω της σωματικής τιμωρίας)  , αποτελεί συμπεριφορά μοντέλο για τα παιδιά και  νομιμοποιείται στη σκέψη τους αφού υιοθετείται και προάγετε από τους γονείς. Με αυτό τον τρόπο αυξάνονται οι πιθανότητες για επιθετική ή και αντικοινωνική συμπεριφορά του παιδιού. Μεγαλώνοντας,  μπορεί ευκολότερα να κάνει χρήση βίαιων τρόπων συμπεριφοράς απέναντι  σε συνομήλικους, στους ίδιους τους γονείς ως αντεκδίκηση, στη/ο  σύζυγο, στα δικά του παιδιά.

Το παιδί του οποίου οι γονείς καταφεύγουν στη χρήση της σωματικής τιμωρίας ως προτιμώμενο μέσο σωφρονισμού, πληγώνεται συναισθηματικά, κλονίζεται η εμπιστοσύνη του προς τους γονείς του ενώ παράλληλα καθίσταται ανίσχυρη η επιθυμία για συνεργασία μαζί τους. Φαίνεται να επηρεάζεται δυσμενώς και  η ίδια η σχέση. Ακολούθως, ενδέχεται να παρουσιάσει συναισθηματικές δυσκολίες, μειωμένη σχολική επίδοση, παλινδρόμηση, προβλήματα συμπεριφοράς, χαμηλή αυτοεκτίμηση, επιθετικότητα εναντίον του εαυτού με αυτοκτονικές τάσεις ή χρήση ουσιώνκ.α

Πέραν αυτών αξίζει να αναφερθεί και κάτι ακόμη. Τα όρια μεταξύ του επιτρεπτού σωφρονισμού και της  υπερβολικής βίας είναι μάλλον δυσδιάκριτα. Το πέρασμα λοιπόν από τη σωματική τιμωρία στην κακοποίηση είναι,δυστυχώς για τα παιδιά, εύκολη υπόθεση. Αναφέρεται πως η σωματική κακοποίηση ξεκινά από σωματική τιμωρία και στη συνέχεια ο θύτης χάνει τον έλεγχο, ξεπερνώντας τη διαχωριστική γραμμή. Σύμφωνα με το Ινστιτούτο Υγείας του Παιδιού :

• To 50% των παιδιών με σωματική κακοποίηση  έχουν ψυχολογικά προβλήματα
• Το 8% των κακοποιημένων παιδιών μένουν ανάπηρα
• Το 6% των κακοποιημένων παιδιών πεθαίνουν.

Σχετική νομοθεσία

Ο νέος νόμος 3500/06 για την αντιμετώπιση της ενδοοικογενειακής βίας, απαγορεύει την άσκηση σωματικής βίας σε βάρος ανηλίκου ως μέσο σωφρονισμού στα πλαίσια της ανατροφής του, με τη ρητή διευκρίνιση ότι η σωματική τιμωρία δεν περιλαμβάνεται στα επιτρεπτά μέτρα σωφρονισμού του άρθρου 1518 του Αστικού Κώδικα και ότι η χρήση της επισύρει για τους γονείς της συνέπειες της κακής άσκησης της γονικής μέριμνας.

Εν κατακλείδι, ως ενάρετοι γονείς ας συμφωνήσουμε ότι τα παιδιά, όπως και οι ενήλικες, έχουν το ίδιο δικαίωμα σεβασμού της ανθρώπινης αξιοπρέπειας αλλά και της σωματικής τους ακεραιότητας. Ας επεξεργαστούμε καλύτερα την άποψη που υποστηρίζει  ότι η αληθινή πειθαρχία δεν στηρίζεται στη δύναμη ή στη χρήση βίας, αλλά αναπτύσσεται μέσα από τον αλληλοσεβασμό, την αποδοχή, την κατανόηση, την υπομονή. Aς επιστρατεύουμε τους  θετικούς τρόπους διαπαιδαγώγησης που στηρίζονται στο λόγο (απόσπαση προσοχής, χρήση κινήτρων, διάλογο, καθοδήγηση κ.α). Ας εξετάσουμε με μεγαλύτερη προσοχή και υπευθυνότητα το ζήτημα της σωματικής τιμωρίας και ας  σηκώνουμε τα χέρια μας μόνο για να φροντίσουμε τα παιδιά μας.

Το ξύλο που βγήκε από τον παράδεισο, καιρός είναι να βγει και από τη ζωή μας.

ΣΤΑΤΗΡΗΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ

ΨΥΧΟΛΟΓΟΣ