Η αρετή της ανεκτικότητας - Πολύτιμο μάθημα για μικρούς και μεγάλους

Το να μάθουμε στα παιδιά μας την ανεκτικότητα και τον σεβασμό στις διαφορές μεταξύ των ανθρώπων, δεν θα τα βοηθήσει μόνο να γίνουν πιο ευτυχισμένα, αλλά θα τους δώσει την δυνατότητα, μεγαλώνοντας, να διεκδικήσουν περισσότερες ευκαιρίες στην εκπαίδευση, στην εργασία και σε άλλους τομείς της ζωής τους.

Ανεκτικότητα, απαραίτητη αρετή

Ως ανοχή ή ανεκτικότητα εννοούμε την αναγνώριση και τον σεβασμό στις διαφορές που υφίστανται μεταξύ των ανθρώπων, είτε αυτές αφορούν στην θρησκεία, στην εθνικότητα και στην κουλτούρα, είτε στο φύλο, στην σεξουαλική ταυτότητα, ή στην διανοητική ή σωματική κατάσταση.

Το να είναι κανείς ανεκτικός σημαίνει να αναγνωρίζει, να σέβεται και να εκτιμά την ταυτότητα και διαφορετικότητα του άλλου, να μπορεί να μαθαίνει από τους άλλους, να γεφυρώνει τις πολιτισμικές διαφορές, να απορρίπτει στερεότυπα αδικίας και προκατάληψης, να μπορεί να βρίσκει κοινό τόπο στη σκέψη και να δημιουργεί νέους δεσμούς συνεργασίας. Η ανεκτικότητα, υπό αυτή την ερμηνεία, είναι αντίθετη της προκατάληψης.

Ανοχή σημαίνει αποδοχή κάθε συμπεριφοράς; Εννοείται πως όχι. Συμπεριφορές που δείχνουν ασέβεια, που πληγώνουν, που παραβαίνουν τους κοινωνικούς κανόνες και νόμους δεν χρήζουν ανοχής. Η ανεκτικότητα αναφέρεται στον σεβασμό της ανθρώπινης υπόστασης και των διαφορετικών προσωπικών επιλογών, όχι στην ανοχή βίαιης, βλαπτικής ή παράνομης συμπεριφοράς.

Ένας διαφορετικός κόσμος

Η εμπειρία της μετανάστευσης είναι, αδιαμφισβήτητα, οικεία στην ελληνική κοινωνία και οικογένεια. Πολλοί από τους Έλληνες που σήμερα κατοικούν στην Ελλάδα, έφθασαν ως μετανάστες μετά τη Μικρασιατική καταστροφή. Ακόμα περισσότεροι Έλληνες έφυγαν, οι ίδιοι ή συγγενικά τους πρόσωπα, ως μετανάστες κατά τη μαζική μετανάστευση Ελλήνων σε Αμερική, Αυστραλία, Γερμανία, αλλά και διάφορες άλλες χώρες του κόσμου, τις δεκαετίες 1950-1960. Και πάλι σήμερα, λόγω της κατάρρευσης της ελληνικής οικονομίας και αγοράς εργασίας, Έλληνες, διαφόρων ηλικιών και ειδικοτήτων, φεύγουν και πάλι για το εξωτερικό (για Αραβικές χώρες, Ευρώπη, Αμερική, Ασία, Αυστραλία), αναζητώντας, αυτό που αποτελεί κοινή επιδίωξη όλων των ανθρώπων, καλύτερες ευκαιρίες εργασίας και ζωής.

Αντίστοιχα, εδώ και αρκετά χρόνια η χώρα μας έχει γίνει τόπος υποδοχής μεταναστών, προερχόμενων από διάφορες χώρες, και η πολυπολιτισμικότητα, που παλαιότερα συναντούσαμε μόνο σε ευρωπαϊκές μεγαλουπόλεις, είναι πλέον μία πραγματικότητα.

Έτσι, τα παιδιά μας, σήμερα περισσότερο από κάθε άλλη εποχή, συναναστρέφονται, στο σχολείο, στο αθλητικό κέντρο, στη γειτονιά, ανθρώπους με διαφορετική εθνικότητα, θρησκεία, κουλτούρα και επιλογές.

Κάποιοι γονείς δέχονται θετικά το ότι ζούμε σε μία αυξανόμενα πολυπολιτισμική κοινωνία. Άλλοι είναι πιο διστακτικοί, ειδικά αν και οι ίδιοι δεν έχουν ποτέ συναναστραφεί ανθρώπους διαφορετικής εθνικότητας ή κουλτούρας. Τα περισσότερα παιδιά είναι πολύ πιο μπροστά από τους γονείς τους όσον αφορά στην έκθεσή τους σε πολιτισμικές διαφορές. Οι κύκλοι των φίλων, των συμμαθητών και συναθλητών τους είναι πολύ πιο πιθανό να εμπεριέχουν παιδιά από διαφορετικές κουλτούρες, από ότι ήταν σε προηγούμενες γενιές.

Αρκετοί γονείς ζουν και εργάζονται σε κοινωνίες με διαφορετικούς ανθρώπους και έχουν συνεργάτες ή φίλους που είναι διαφορετικοί από τους ίδιους κατά έναν ή και περισσότερους τρόπους. Για πολλούς γονείς, ο σεβασμός και η αποδοχή στη διαφορετικότητα είναι κάτι τόσο οικείο και εσωτερικευμένο, που σπάνια το σκέφτονται ή το παρατηρούν στον εαυτό τους. Διδάσκουν, κατά συνέπεια, την αρετή της ανοχής με το παράδειγμα τους, ζώντας σύμφωνα με τις αξίες τους.

Βεβαίως, η ανοχή στην διαφορετικότητα δεν συνεπάγεται την απομάκρυνση από την δική μας ταυτότητα και παράδοση. Η κάθε οικογένεια έχει την δική της ιστορία και παράδοση για την οποία είναι υπερήφανη και βεβαίως μπορούμε να ανεχόμαστε τη διαφορετικότητα αλλά ταυτόχρονα να συνεχίζουμε να τιμούμε και να ακολουθούμε τις παραδόσεις μας.

Οι γονείς πρέπει να βοηθήσουν τα παιδιά τους να μάθουν να ζουν, να μαθαίνουν και να εργάζονται σε ομάδες και κοινωνίες οι οποίες θα γίνονται ολοένα και πιο διαφορετικές και πολυπολιτισμικές. Το να μάθουμε στα παιδιά μας την ανοχή και τον σεβασμό στις διαφορές μεταξύ των ανθρώπων, δεν θα τα βοηθήσει μόνο να γίνουν πιο ευτυχισμένα, αλλά θα τους δώσει την δυνατότητα, μεγαλώνοντας, να διεκδικήσουν περισσότερες ευκαιρίες στην εκπαίδευση, στην εργασία και σε άλλους τομείς της ζωής τους.

Με άλλα λόγια, η αυριανή επιτυχία και ευτυχία των παιδιών μας μπορεί να βασίζεται στην ικανότητά τους να καταλάβουν, να εκτιμήσουν, να σεβαστούν και να συνεργαστούν με ανθρώπους διαφορετικούς από τα ίδια. Αν θέλουμε να κάνουμε τον κόσμο μας καλύτερο, πρέπει να ξεκινήσουμε με τα παιδιά. Τα παιδιά μας είναι σε ηλικία που ακόμα διαμορφώνουν τις απόψεις και την νοοτροπία τους και είναι σημαντικό να έχουν θετικά πρότυπα και επιρροές στη ζωή τους.

Πως μαθαίνεται η ανοχή

«Ανεχόμενοι αλλήλων εν αγάπη» (Έφεσ. δ' 2), τονίζει ό Απόστολος Παύλος στους Χριστιανούς της Εφέσου.

Όπως όλες οι αρετές, η ανοχή μαθαίνεται κυρίως δια του παραδείγματος. Ακόμα και πριν μιλήσουν, τα παιδιά παρατηρούν λεπτομερώς –και μιμούνται– τους γονείς τους.  Τα παιδιά κάθε ηλικίας διαμορφώνουν τις αξίες τους, σε μεγάλο βαθμό, καθρεφτίζοντας και υιοθετώντας τις αξίες της οικογένειας τους και των οικείων τους.

Πως μπορούν οι γονείς –πρακτικά–να διδάξουν την ανεκτικότητα;

Εκτός από το παράδειγμα μας και την δική μας στάση ζωής, ως γονείς μπορούμε να διδάξουμε στα παιδιά μας την ανεκτικότητα και με άλλους, συμπληρωματικούς τρόπους:

• Παρατηρήστε πιο προσεκτικά τη δική σας νοοτροπία στο θέμα της ανοχής της διαφορετικότητας. Οι γονείς που θέλουν να διδάξουν στα παιδιά τους την αρετή της ανοχής, πρέπει να ευαισθητοποιηθούν και οι ίδιοι στη αποφυγή των στερεοτύπων που έχουν πιθανώς μάθει εκείνοι μεγαλώνοντας και να κάνουν προσπάθεια να τα διορθώσουν.
• Θυμηθείτε ότι τα παιδιά, ακούνε τα πάντα. Προσέξτε τον τρόπο που μιλάτε για ανθρώπους που είναι διαφορετικοί από εσάς. Αποφύγετε απαξιωτικές φράσεις ή αστεία που διαιωνίζουν στερεότυπα. Παρόλο που μερικές φορές μπορεί για τους γονείς να μοιάζουν «αθώα» πλάκα, από τα παιδιά δεν εκλαμβάνονται έτσι και περνούν, υποσυνείδητα, λάθος μηνύματα.
• Συζητήστε με τα παιδιά σας τις αξίες της οικογένειας σας και γιατί πιστεύετε ότι είναι σημαντικές.
• Διαλέξτε βιβλία, παιχνίδια και μουσική που να πραγματεύονται ή να ενσωματώνουν διαφορετικές κουλτούρες, εθνικότητες, παραδόσεις. Μάθετε για αυτές και συζητήστε τις διαφορές με τα παιδιά σας.
• Δώστε προσοχή στις επιρροές που δέχονται από την τηλεόραση και άλλα μέσα μαζικής ενημέρωσης και συζητήστε μαζί τους για αυτά.

• Δώστε στα παιδιά σας την ευκαιρία να συναναστραφούν, να παίξουν και να συνεργαστούν με παιδιά άλλων εθνικοτήτων, θρησκειών, παιδιά με ειδικές ανάγκες, κλπ. Η εμπειρία αυτή θα επιτρέψει στα παιδιά σας να διαπιστώσουν «από πρώτο χέρι» ότι όλοι έχουν κάτι διαφορετικό και χρήσιμο να συνεισφέρουν.
• Απαντήστε στις ερωτήσεις των παιδιών σας για τις διαφορές των άλλων ανθρώπων με ειλικρίνεια και σεβασμό. Έτσι θα τους μάθετε ότι είναι αποδεκτό να παρατηρούμε, να διαπιστώνουμε και να συζητάμε τις διαφορές, αρκεί να γίνεται με σεβασμό.
• Αναδείξτε και συζητήστε με σεβασμό τις διαφορές που μπορεί να υπάρχουν και μέσα στην δική σας οικογένεια. Ακόμα κι αν δεν υπάρχουν μεγάλες διαφορές στα μέλη της οικογένειας σας (π.χ. κάποιο μέλος της ευρύτερης οικογένειας να έχει παντρευτεί αλλοεθνή ή αλλόθρησκο), συζητήστε και δείξτε αποδοχή για τις διαφορετικές ικανότητες, τα διαφορετικά ενδιαφέροντα και την διαφορετική εμφάνιση των μελών της οικογένειας σας.
• Μάθετε στα παιδιά σας ότι ανοχή δεν σημαίνει να αποδεχόμαστε τη βίαιη ή προσβλητική συμπεριφορά. Ανοχή σημαίνει να αντιμετωπίζουμε τους ανθρώπους που είναι διαφορετικοί από εμάς με σεβασμό και να απαιτούμε να κάνουν και εκείνοι το ίδιο.
• Βοηθήστε τα παιδιά σας να νιώσουν αποδοχή και σεβασμό μέσα στην οικογένεια και να αισθανθούν καλά με τον εαυτό τους. Τα παιδιά που δεν νιώθουν καλά με τον εαυτό τους, συχνά δεν συμπεριφέρονται καλά και στους άλλους. Αντίθετα, τα παιδιά που έχουν αυτοπεποίθηση και νιώθουν άξια, είναι πιο πιθανό να συμπεριφερθούν με σεβασμό και στους συνανθρώπους τους.
• Ακολουθήστε και τιμήστε τις δικές σας παραδόσεις, μάθετε στα παιδιά τις αξίες που συμβολίζουν και ενσωματώνουν οι επιλογές και οι παραδόσεις της οικογένειας σας και αποδεχθείτε και άλλους ανθρώπους που έχουν διάθεση να τις μοιραστούν, να μάθουν για αυτές ή και να τις ενστερνιστούν.

Όταν οι γονείς μιλούν στα παιδιά τους για την διαφορετικότητα με ειλικρίνεια, ενθαρρύνουν την ανοχή και εφαρμόζουν και οι ίδιοι την συμπεριφορά που θέλουν να ενθαρρύνουν, τότε και τα παιδιά θα ακολουθήσουν στα χνάρια τους.

Όλγα Ψωμιάδη - Ψυχοθεραπεύτρια, MA Psych.

ΠΗΓΗ   letsfamily.gr