Τηλεόραση και Παιδιά



Τις τρεις τελευταίες δεκαετίες η ανάπτυξη της τεχνολογίας επέφερε πολλές αλλαγές στην ζωή μας. Μία από αυτές είναι και η κυριαρχία της τηλεόρασης στην καθημερινότητα μας αλλά και στην καθημερινότητα των παιδιών μας. Σήμερα η τηλεόραση μπαίνει από πολύ νωρίς στην ζωή των παιδιών, ενδεχομένως και στην κρεβατοκάμαρα τους. Έρευνες υποστηρίζουν ότι παιδιά ακόμα και δύο ετών παρακολουθούν τηλεόραση περισσότερο από δύο ώρες ημερήσια. Υπολογίζεται ότι παιδιά ηλικίας 2 έως 4 ετών στην Αμερική παρακολουθούν τηλεόραση πάνω από 4 ώρες ημερήσια και το ¼ αυτών έχει την τηλεόραση στην κρεβατοκάμαρα. Η Nielsen Media Research (1998) στην Αμερική έδειξε ότι το μέσο παιδί παρακολουθεί 21 ώρες τηλεόραση την εβδομάδα.

 Είναι λοιπόν αναμενόμενη η ανησυχία και ο προβληματισμός των ειδικών σχετικά με την
επίδραση του μέσου αυτού. Ακόμα και διεθνείς οργανισμοί όπως ο ΟΗΕ έχουν επισημάνει την δυνητικά αρνητική επίδραση της τηλεόρασης στους ανηλίκους. Η σύμβαση του ΟΗΕ για τα δικαιώματα του παιδιού στο άρθρο 17 αναγνωρίζει την σημασία των ΜΜΕ στην ενημέρωση όμως προτρέπει τα συμβαλλόμενα κράτη να «ευνοούν την επεξεργασία κατάλληλων κατευθυντήριων αρχών που να προστατεύουν το παιδί από την ενημέρωση και το υλικό που βλάπτει την ευημερία του». Η σύμβαση αυτή έχει ψηφιστεί και στην Ελλάδα.

 Γνωστό είναι ότι η παιδική ηλικία είναι μια ιδιαίτερα ευαίσθητη περίοδος όπου ωριμάζουν λειτουργίες τόσο σε επίπεδο κεντρικού νευρικού συστήματος όσο και σε ψυχοσυναισθηματικό επίπεδο .Έως την ηλικία των 8-9 ετών τα παιδιά δυσκολεύονται να διαχωρίσουν την φαντασία από την πραγματικότητα. Αυτή η ειδικότερη ευαισθησία καθιστά την ηλικιακή περίοδο αυτή ευάλωτη στις επιδράσεις, θετικές ή αρνητικές , και επομένως η επαγρύπνηση για την προστασία των παιδιών από πιθανές αρνητικές επιδράσεις καθίσταται αναγκαία.

Παράλληλα με τη παραπάνω θέση πρέπει να υποστηριχτεί πως η τηλεόραση έχει αρνητικές επιδράσεις στο σύγχρονο άτομο και ειδικότερα στο παιδί που παρακολουθεί τα τηλεοπτικά προγράμματα. Το φαινόμενο αυτό συνδέεται άμεσα και με τη χαμηλή ποιότητα των προγραμμάτων των Ελληνικών Τηλεοπτικών Σταθμών. Αναλυτικότερα προβάλλονται κατά πλειοψηφία, κινούμενα σχέδια και παιδικές ταινίες με έντονα επιθετικές σκηνές, ταινίες και σίριαλ ξένης προελεύσεως που περιέχουν πλήθος σκηνών βίας και άλλες αντικοινωνικές εκδηλώσεις (θρίλερ, εκβιασμό, απάτες , ληστείες, φόνοι). Επιπλέον τα παιδικά προγράμματα εκτός του ότι δεν είναι επαρκή σε αριθμό, τα περισσότερα είναι αντιπαιδαγωγικά και φέρουν τη σφραγίδα προχειρότητας, γιατί η παραγωγή τους πραγματοποιείται από άτομα που δεν έχουν παιδαγωγικές γνώσεις. Η τηλεόραση συρρικνώνει την πνευματική ελευθερία των παιδιών τα οποία δεν έχουν μηχανισμούς αυτοάμυνας λόγω του νεαρού της ηλικίας τους. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα να μην ασκούν την κριτική τους σκέψη και τις πνευματικές τους ικανότητες.

 Αναντίρρητα, η τηλεόραση κατηγορείται και για ηθική μόλυνση. Πιο συγκεκριμένα, τα παιδιά γίνονται θεατές χιλιάδων βιαιοτήτων και εγκληματικών πράξεων που διαφθείρουν την αγνή ψυχή τους δεδομένου ότι ακόμη είναι ανίκανη να κρίνει και να ξεχωρίσει την αλήθεια από το ψέμα, το πραγματικό από το φανταστικό και το εικονικό. Το παιδί ταυτίζεται με τους τηλεοπτικούς ήρωες,οι οποίοι μπορεί να είναι αντικοινωνικοί, ακόλαστοι ,χωρίς κανένα ίχνος ηθικής και ανθρωπιάς, τους μιμείται και τους ηρωοποιεί. Έτσι αυξάνεται και ο κίνδυνος της όξυνσης της επιθετικότητας τους. Ειδικότερα, τα παιδιά που παρακολουθούν βίαιες τηλεοπτικές σκηνές δέχονται την τηλεοπτική βία πρόθημα σαν στοιχείο της πραγματικής ζωής. Σύμφωνα με έρευνες παρατηρήθηκε πως τα αγόρια προσχολικής ηλικίας που παρακολουθούν βίαια τηλεοπτικά προγράμματα ακόμη και υπό τη μορφή κινούμενων σχεδίων μπορεί να είναι πιο επιθετικά από συνομήλικούς τους .

 Παράλληλα, η τηλεόραση επηρεάζει αρνητικά την επικοινωνία των παιδιών καθώς τα αποξενώνει από το οικογενειακό και κοινωνικό τους περιβάλλον. Η καθήλωση τους στην τηλεοπτική οθόνη, τα οδηγεί στην παθητικότητα. Έτσι περιορίζεται ο διάλογος μεταξύ των μελών της οικογένειας και μεταξύ των συνομηλίκων. Επιπλέον η αφιέρωση σχεδόν όλου του ελεύθερου χρόνου των παιδιών στη τηλεόραση, τα απομακρύνει από άλλα μέσα ψυχαγωγίας, όπως τα βιβλία. Επίσης, τα τηλεοπτικά προγράμματα κατακρίνονται ότι συμβάλλουν στο φτωχό λεξιλόγιο των παιδιών και στη χαμηλή τους σχολική επίδραση. Παρατηρείται μια κάθετη πτώση της ποσοτικής και ποιοτικής σχολικής τους απόδοσης λόγω της πολύωρης καθημερινής τηλεθέασης. Ο χρόνος τηλεθέασης των παιδιών επιδρά στην εκφραστική τους ικανότητα, στην αναγνωστική τους ευχέρεια, στη συνθετική τους ικανότητα, στην αριθμητική αντίληψη και στη κατανόηση του περιβάλλοντος. Πολλά παιδιά, όπως αναφέρουν οι παιδαγωγοί προσέρχονται στο σχολείο κουρασμένα, ατημέλητα είναι απρόσεκτα και έχουν πρησμένα μάτια γιατί η παρακολούθηση της τηλεόρασης γίνεται όχι μόνο σε βάρος του χρόνου μελέτης και δημιουργικού παιχνιδιού αλλά και σε βάρος του ύπνου τους.Συμπληρωματικά οι διαταραχές ύπνου σχετίζονται με την αδυναμία τους να ξεχωρίσουν το πραγματικό από το φανταστικό και εκδηλώνονται με τη μορφή φοβιών και εφιαλτών.

Σύµφωνα µε συµπεράσµατα ερευνών από την Αµερικανική Ακαδηµία Ψυχιατρικής του παιδιού και του έφηβου τα παιδιά που παρακολουθούν τηλεόραση για µεγάλο χρονικό διάστηµα καθηµερινώς παρουσιάζουν τα εξής µειονεκτήµατα:
 • έχουν χαµηλότερους βαθµούς στο σχολείο
 • είναι υπέρβαρα
 • εξασκούνται λιγότερο
 • διαβάζουν λιγότερο
 Επίσης, θέµατα που πολύ συχνά αποτελούν στερεότυπα τηλεοπτικών προγραµµάτων περιλαµβάνουν τη βία, θέµατα σεξ, κατάχρηση αλκοόλ και ναρκωτικά. Υπάρχει ο κίνδυνος νεαρά άτοµα και παιδιά που εντυπωσιάζονται εύκολα, να εκλαµβάνουν ορισµένες καταστάσεις και συµπεριφορές ως αποδεκτές και ασφαλείς ενώ στην πραγµατικότητα είναι ακατάλληλες, νοσηρές ή αντικοινωνικές.
 Οι διαπιστώσεις αυτές είναι γεγονός που πρέπει να µας κάνει ν' ανησυχήσουµε για τα παιδιά µας. Τι µπορούµε να κάνουµε;
 • είναι καλό να βλέπουµε προγράµµατα τηλεόρασης µε τα παιδιά µας
 • να διαλέγουµε για τα παιδιά µας και να τα παροτρύνουµε να βλέπουν προγράµµατα κατάλληλα για την ψυχική και πνευµατική τους ανάπτυξη
 • πρέπει να τοποθετήσουµε χρονικά όρια για το πόση τηλεόραση θα βλέπουν τα παιδιά σε καθηµερινό και εβδοµαδιαίο επίπεδο
 • η τηλεόραση πρέπει να είναι κλειστή κατά τη διάρκεια των φαγητών ή τις ώρες που µελετούν τα παιδιά
 • να κλείνουµε την τηλεόραση όταν θεωρούµε ότι υπάρχουν προγράµµατα ακατάλληλα για τα παιδιά

Ο ρόλος των γονέων για το θέµα της παρακολούθησης της τηλεόρασης από τα παιδιά πρέπει να είναι περισσότερο ενεργός και να γίνεται ευκαιρία θετικής αλληλοεπίδρασης γονιών και παιδιών. Οι γονείς είναι καλά να ενδιαφέρονται και να είναι περίεργοι για το τι βλέπουν τα παιδιά τους στη τηλεόραση. Πρέπει να δίνουν χρόνο και να συζητούν µαζί µε τα παιδιά τα προγράµµατα που βλέπουν. Είναι καλό ταυτόχρονα να επικροτούν τις καλές συµπεριφορές, τη φιλία, τη συνεργασία και το ενδιαφέρον για τους άλλους.
 Η συζήτηση θεµάτων που προκύπτουν από τα προγράµµατα µαζί µε τα παιδιά όπως για παράδειγµα πόσο πραγµατικά µπορεί να είναι κάποια γεγονότα που προβάλλονται, η σύγκριση αυτών που βλέπουν µε την πραγµατικότητα, η ανάλυση σε κατανοητή γλώσσα του ρόλου και των επιδιώξεων των διαφηµίσεων µπορεί να προσφέρει ανεκτίµητη βοήθεια και υπηρεσία στα παιδιά. Συµπερασµατικά µπορούµε να πούµε ότι η τηλεόραση που είναι αναπόσπαστο και αναγκαίο µέρος της ζωής µας µπορεί να έχει σηµαντικές αρνητικές επιδράσεις στα παιδιά. Όµως µπορεί να γίνει µε τη δική µας συµβολή και καθοδήγηση, φτάνει να δώσουµε χρόνο στα παιδιά, ένα πολύτιµο εργαλείο για την περαιτέρω µόρφωση τους και κατανόηση της κοινωνίας και να µπορούν ν'αντιµετωπίσουν καλύτερα τα πολλά και πολύπλοκα προβλήµατα που πρόκειται να συναντήσουν τα παιδιά στη ζωή τους.


ΠΗΓΗ  24grammata.com